1- تاریخچه میدان در اروپا :
بررسی تاریخی میدان را می توان با مروری کوتاه از تحولات تمدن های کهن اروپایی آغاز نمود :
مهم ترین مجموعه دوره های قابل تشخیص عبارتند از :
یونان باستان
روم باستان
قرون وسطا
رنسانس
· یونان باستان
چهار عنصر اصلی ، تشکیل دهنده شهرهای کهن یونان هستند که از زمان تشکیل اولین پولیس ها”polis” رد گیری می شوند.
محلات مسکونی ، مراکز اجتماعی ، آکروپولیس(مرکز مذهبی) و آگورا”agora” یا میدان که نظام مبتنی بر ادامه همگانی شهر ، میدان یا آگورا را به مهمترین فضای شهر بدل می ساخت. که صحنه اصلی حیات اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی روزانه جامعه بشری بوده است . مرکزیت نسبی فیزیکی و محصور بودن از ویژگی های اصلی میدان در یونان به شمار می رود . در مواردی که امکان محصور کردن آگورا با ابنیه وجود نداشت ، رواقی به دور آگورا آن را محصور می کرد . آگورا غالبا مستطیل شکل بوده . 20/1 تا 30/1 سطح شهر را اشغال می کرد.
· روم باستان
فضای شهری در روم باستان شباهت فراوانی به تمدن اروپایی دارد . با این تفاوت که مراکز اجتماعی و مذهبی با اجتماع در اطراف میدان یا فوروم "forum" مرکزیت نیرومند تری به میدان می دهد و پیشرفت تکنیک ساختمانی ، مراکز گذراندن فراغت مانند حمام و آمفی تئاتر را نیز شاخص می سازد و نقش اصلی مبادلات بازرگانی و تجاری به میدان سپرده می شود و برای کارکرد بهتر آن ، غالبا با ایجاد موانعی از ورود وسایل نقلیه جلوگیری می شد . اگر آگورا بر سر راه ارتباط دروازه اصلی شهر با آکروپلیس واقع بود ، فوروم معمولا از تقاطع دو معبر اصلی شکل می گرفت .
· دوران قرون وسطا
دوره بعدی دوره ای است که از سده های 10 و 11 میلادی در اروپا آغاز می شود . فئودالیسم و کلیسا دو عنصر اصلی قرون وسطا به شمار می روند که مناسبات هریک ، آثار معینی بر جای گذاشته است .عناصر اصلی و مهم شهرها در این دوره عبارتند از : فضاهای مذهبی ، فضای تجاری و فضای حکومتی که نقش مهمی را در سازماندهی و مکان یابی میدان ها بر عهده دارند .علی رغم بافت ارگانیک و بی نظمی عمومی شبکه معابر ، جهت گیری به سمت میدان با درجه اهمیت متفاوت و با عرض معبر ارتباط میابد و هرچه به محوطه مسکونی نزدیک تر می شود ، عرض معبر کمتر می شود.
· دوران رنسانس
دوره موثر بعدی در تاریخ شهرنشینی و اجتماعی اروپا از دوران رنسانس آغاز شده و تا انقلاب صنعتی ادامه می یابد . توجه عمیق به مفاهیم زیبایی شناسی در معماری و طراحی شهری ، تاکید بر نظم و تقارن ، به شکل و نظم کشیدن بی نظمی های قرون وسطا ، باور عمیق به تاثیر در زندگی انسان از طریق به کار گیری نظم هندسی از نکان بارز شهر سازی این دوره است . شهرسازی مفهومی تازه یافته و اهتمام بسیاری از هنرمندان به عناصر اصلی عملکردی و پیوند ارگانیک آنها در زندگی شهری با یکدیگر معطوف می شود .
· آغاز انقلاب صنعتی و تحول در میادین و فضاهای شهری
یکی از مهم ترین اتفاقات تاریخی همزمان با سلطنت قاجار در ایران ، وقوع انقلاب صنعتی در اروپاست . انقلابی که تاثیر فراوانی بر شکل فضاهای شهری اروپا گذاشت . مهمترین عامل این دگرگونی ورود اتومبیل به فضاهای شهری بود . نابودی فضاهای شهری اروپا ، روند پیوسته ای را طی نمود و برای زاده اصلی تکنولوژی جدید "اتومبیل" هموراه خیابان های تازه احداث شد و بسیاری از فضاهای شهری و میدان ها به جولانگاه اتومبیل تبدیل شدند . اتومبیل فضا را برای حضور مردم تنگ و حرکت پیاده را ناامن و بعضا غیرممکن نمود . در این دوره به تدریج عملکرد میدان به دسته ای از فضاهای شهری دیگر واگذار شد و فضای وسیع میدان های گذشته به اتومبیل اختصاص پیدا کرد . این وضعیت منتقدان بسیاری پیدا کرد و توجه معماران و شهرسازان زیادی را به خود جلب کرد .تلاش عمده آنها بازگرداند زندگی و پویایی به این فضای شهری بود که اینک در سلطه حرکت اتومبیل قرار گرفته بود . با ورود اتومبیل به ایران نیز شهر ها دستخوش تغییرات بسیاری شدند ، احداث خیابان های سراسری در شهرها از یک طرف و دگرگونی شرایط اجتماعی و اقتصادی از طرف دیگر از نتایج ورود اتومبیل هستند .
انقطاع فرهنگی ، بریدن از ارزش های گذشته و بی توجهی به سنت ها و آیین ها ، علی رغم مقاومت دیرپای مردم نتیج و تاثیرات نه چندان مطلوب خود را در از بین بردن نظام سلسله مراتبی شهرها ، کمرنگ شدن مفهوم عرصه و حریم عمومی و خصوصی و به تبع آن نابودی سیستم عملکردی فضاهای عمومی و از آن جمله میادین شهری نمودار ساخت .
برقراری سواره به عنوان یکی از ضروریات زندگی اهمیت درخور توجهی یافته و این به منزله ایجاد فضایی تازه است که نامی دیگر ، سوای میدان دارد و با وجود نیاز انسان امروز به فضایی امن و فارغ از تنش های حرکت سریع و وسایل نقلیه پردازش جدید از فضا یابی و فضا سازی شهری را ضروری می سازد .
احداث پی در پی خیابانها گشودگی تازه ای را بوجود آورد که در دهه های اولیه غالبا به نام "فلکه" خوانده میشد . دایره ای در وسط این گشودگی ها ، ایجاد پوشش گیاهی و آب نما ، سپس فواره و بعد از آن مهم و غیر مهم شدن این گشودگی ها توسط نصب مجسمه شاهان ، عملکرد غالب و غیر قابل رویت رقابت این گشودگی ها حرکت اتومبیل بوده و آنچه مطرح نبوده حضور انسان و مفاهیم عمیق نهفته در فضاهای عمومی شهری بود.
در بسیاری از شهرها ، احداث معابر جدید به ستون فقزات شهرها (بازار) و فضاهای اصلی مرتبط با آن صدمات جدی وارد می آورد و درهم ریزی یا کمرنگ شدن اهمیت و مفهوم اهمیت و مفهوم عمومی و خصوصی در فضایابی شهری علاوه بر میدان های اصلی شهر ، میادین و میدانچه های محلی را نیز تدریجا از محتوای عمیق خود خالی نمود .
